همه چیزهایی که باید درباره «هاضوم» بدانید

شما هم از مشکل نفخ و سنگینی معده رنج می‌برید؟ هاضوم یک داروی گیاهی است که خودتان می‌توانید به سادگی در خانه تولید کنید و به کمک آن، مشکلات گوارشی نظیر نفخ و سنگینی معده و... را حل کنید. در این مطلب، ترکیبات این دارو، روش ساخت و مصرف آن را یاد بگیرید.

گوارش از دهان آغاز می‌شود و با روده بزرگ پایان می‌یابد اما بیشترین فعالیت گوارشی در معده و روده کوچک انجام می‌شود. هاضوم، چیزی است که به فرایند گوارش در معده کمک می‌کند و به اصطلاح هضم‌کننده کمکی غذاست. همچنین نام یک داروی قدیمی در طب اسلامی است. آیا شما ترکیب این دارو را می‌دانید؟ آیا شما آن را یک بار امتحان کرده‌اید؟ می‌دانستید در گذشته‌های دور که فناوری تولید ماست لاکتیویا نبود، از هاضوم استفاده می‌شد.

داروی هاضوم چیست؟

هاضوم یک پودر گیاهی است که با ترکیب سه‌گانه آویشن، زنیان و سیاه‌دانه ساخته و عرضه می‌شود. بر اساس طب اسلامی، بر پایه حدیث کتاب «مکارم الاخلاق»، باید برای ساخت این دارو هر یک از مواد به نسبت مساوی ترکیب شوند. برخی از متخصصان طب اسلامی معتقدند در این ترکیب، دانه زنیان و برگ آویشن آرد و آسیاب می‌شود اما سیاه‌دانه باید به صورت سالم و آسیاب‌نشده به آن دو اضافه شود.

این اسم عجیب به چه معناست؟

در کتب قدیمی طب سنتی که به زبان عربی نوشته شده‌اند، و حتی تا چند دهه پیش در گفت‌وشنودهای مردم، به دستگاه گوارش، «دستگاه هاضمه» می‌گفتند. هاضمه، کلمه‌ای عربی از ریشه هضم به معنای گوارش‌دهنده است. هاضوم، هم از همین ریشه و به معنای کمک‌کننده به هضم‌ و گوارش‌ است.

هاضوم چه خواصی دارد؟

هاضوم را یک داروی عمومی برای بیماری‌های گوارشی معرفی می‌کنند و به طور کلی آن را برای درمان ناراحتی‌های عمومی گوارشی چون ضعف معده، نفخِ، رودل، درد شکم، بوی بد مدفوع و رفلکس معده مناسب می‌دانند. همچنین خوردن این دارو را برای زمانی که غذای سنگین خورده می‌شود سفارش می‌کنند. برای درمان بلغم، استفاده مداوم آن را خیلی مفید دانسته‌اند و نیز مصرفش را فقط برای زمان بیماری نمی‌دانند بلکه مصرف آن را برای پیشگری از بیماری و نیز تقویت معده توصیه کرده‌اند.

خواص هاضوم به مواد تشکیل‌دهنده‌اش مربوط است. در کتاب‌های کهن طب سنتی، به خواص گوارشی این مواد اشاره شده است. البته در این کتاب‌ها برای این سه ماده نام‌های قدیمی دیگری وجود دارد که هنگام جستجو و مطالعه باید دقت شود. مثلاً به زنیان، نانخواه و زیره رومی، به سیاه دانه، شونیز و کرنج، و به آویشن، سعتر / زعتر / صعتر و پودینه کوهی / دشتی گفته می‌شده است.

هاضوم در روایات اسلامی

در روایات اسلامی به مواد هاضم (کمک‌کننده به گوارش غذا) اشاره شده است. در کتاب معتبر «الکافى» از امام کاظم(ع) درباره خوردنماست نقل شده است: «هر کس مى‌‏خواهد ماست بخورد و ماست به او زیانی نرساند، روى آن، هضم‌‏کننده‌‏اى (هاضوم) هم بخورد». از امام درباره هضم‌‏کننده می‌پرسند و ایشان پاسخ می‌دهد: «نانخواه». درباره این که منظور از واژه نانخواه چیست، به دو دانه «زنیان» و «سیاه‌دانه» اشاره کرده‌اند که روی نان می‌ریختند تا بعد از پخت بو و طعم خوش‌تری داشته باشد. (الکافی، چاپ اسلامیه، ج ۷، ص ۳۸۸؛ چاپ دارالحدیث، ج ۱۲، ص ۵۰۵؛ لغت‌نامه دهخدا؛ دائره المعارف بزرگ طب اسلامى، ج ۵، ص ۲۷۸)

در کتاب «مَکارِمُ الاَخلاق» (ص ۱۸۷) در حدیثی از پیامبر اسلام (ص) روایت شده است که ایشان هاضوم، سَعتر و حَبَّۀُ السُّوداء را آرد می‌کردند و با نمک نیم‌کوفته مخلوط می‌کردند و قبل از غذا می‌خوردند و می‌گفتند که وقتی این دارو را بخورم دیگر باکی ندارم چه چیزی خورده‌ام.

در این حدیث چون به سیاه‌دانه (حَبَّۀُ السُّوداء) اشاره شده است، هاضوم را به زنیان، و سعتر را به آویشن ترجمه‌ کرده‌اند. (دانش‌نامه احادیث پزشکی، ج ۱، ص ۲۷۷) برخی این سه را به زیره، پونه و سیاه‌دانه ترجمه کرده‌اند که هر سه جزو گیاهان هاضم نیز هستند. (مکارم الاخلاق، ترجمه ابراهیم میرباقری، ج ۱، ص ۳۵۶)

نحوه مصرف هاضوم

مقدار مصرف هاضوم در بزرگسالان یک قاشق چای‌خوری و برای کودکان کمتر از این مقدار گفته شده است. زمان مصرف می‌تواند پیش از غذا یا بعد از آن باشد. البته برای قبل از غذا توصیه شده است که همراه با مقدار کمی نمک دریا خورده شود. همچنین گفته‌اند بهتر است به تنهایی و به صورت خشک مصرف شود. برخی معتقدند ترکیب آن با چیز دیگر (مانند عسل)، اثر آن را کم می‌کند.